Schema’s
Alle mensen hebben vanaf de geboorte emotionele behoeften zoals verbondenheid, autonomie en begrenzing. Wanneer er in de kindertijd door omstandigheden niet wordt voldaan aan deze kernbehoeftes kunnen zogeheten schema’s ontstaan. Dit zijn sterke niet-helpende overtuigingen over iemand zelf, anderen en de wereld. Bijvoorbeeld ‘ik ben incompetent’ of ‘anderen zijn niet te vertrouwen’. Deze schema’s worden als het ware de bril waardoor je de wereld waarneemt en hebben zo de neiging zichzelf te versterken. Als je bijvoorbeeld denkt dat anderen niet te vertrouwen zijn, zul je daar ook vaker bewijs voor zien waardoor je schema wordt bevestigd. Zo leiden schema’s tot verwachtingen, ingesleten gevoelspatronen en valkuilen in gedrag. Deze schema’s worden samengevat in vier domeinen.
| Schemadomein | Hoe ontstaan de schema’s? | Wat zijn de mogelijke gevolgen voor psychologische behandeling? |
| 1. Onverbondenheid en afwijzing | Wanneer men te weinig bescherming, geborgenheid en veiligheid heeft ervaren, voelt men zich snel onveilig bij of afgewezen door anderen. | Het moeten vertrouwen op veel zorgverleners bij het omgaan met kanker kan een onderwerp zijn dat tijd vraagt in een psychologische behandeling. Ook kan het langer duren om de therapeut te vertrouwen en een therapeutische relatie op te bouwen. |
| 2. Verzwakte autonomie en prestatie | Wanneer men weinig vertrouwen of vrijheid heeft gekregen om zelfstandig beslissingen te nemen, kan men zich incompetent, kwetsbaar en afhankelijk van anderen voelen. | De psychologische behandeling kan langer duren omdat men zich niet in staat voelt om te gaan met de kanker en een groot beroep doet op de therapeut. |
| 3. Overmatige verantwoordelijkheid en standaarden | Behoefte aan onvoorwaardelijke liefde werd niet vervuld. Mensen hebben het gevoel te moeten presteren om er toe te doen. | Kanker geeft onzekerheid en frustraties bij het stellen van doelen en hebben van verwachtingen. Het is moeilijk om grip te krijgen op de angst dat de kanker terugkomt waardoor de behandeling langer kan duren. |
| 4. Verzwakte grenzen | Wanneer er weinig grenzen werden gesteld of richting werd gegeven, kan dit leiden tot het idee dat men meer is dan een ander en beperkte zelfcontrole. | Hier is vooraf geen hypothese over gevormd. |
Intensievere zorg
Bij de start van de psychologische behandeling bij HDI vulden mensen een vragenlijst in om de sterkte van hun schema’s te meten. De Vlaming ontdekte dat wanneer mensen hoger scoorden op een schemadomein, de kans groter was dat 1) er meer intensieve behandeling werd geïndiceerd en 2) men uiteindelijk ook meer intensieve behandeling kreeg. Het schemadomein ‘Verzwakte autonomie en prestatie’ was de beste voorspeller voor behandelintensiteit ten opzichte van de andere domeinen. Wanneer mensen zich incompetent, kwetsbaar en afhankelijk voelen, lijkt een langere psychologische behandeling nodig.
Vervolgonderzoek
Naast voorspellen wie er intensieve behandeling nodig heeft, bieden schema’s ook handvatten voor de psychologische behandeling. De inhoud van een specifiek schema geeft informatie over de behoeftes van de patiënt en welke behandeling hier het beste bij zou passen. In vervolgonderzoek wil het HDI exploreren of schema-specifieke feedback leidt tot betere en meer efficiënte zorg in de medische oncologie.
