Ernstige vermoeidheid, angst en somberheid zijn veelvoorkomende klachten bij en na kanker. Om mensen met kanker de best mogelijke zorg te bieden, is het van belang om meer inzicht te krijgen in de complexe samenhang van deze klachten. Melanie Schellekens publiceerde hierover een paper in Journal of Behavioural Medicine, samen met haar collega’s van het Helen Dowling Instituut (HDI), Tilburg Universiteit en Universiteit Groningen.
Er is veel onderzoek gedaan naar factoren die klachten als vermoeidheid, angst en depressie verergeren (zoals pijn), of mensen juist beschermen tegen deze klachten (zoals sociale steun). Dit worden risico- en beschermende factoren genoemd. De netwerkbenadering stelt dat deze klachten en factoren elkaar beïnvloeden. Tot dusver hebben de meeste onderzoeken gekeken naar de samenhang tussen een risicofactor als pijn en een klacht zoals angst. “Daarmee ga je voorbij aan een heel netwerk van samenhangende factoren die elkaar beïnvloeden”, geeft Schellekens aan.
Netwerkanalyses
Om de complexe samenhang tussen klachten enerzijds en risico- en beschermende factoren anderzijds in kaart te brengen, hebben Schellekens en haar collega’s netwerkanalyses toegepast. Hiervoor gebruikten ze data uit aanmeldingsvragenlijsten van een landelijke evaluatiestudie naar de psycho-oncologische zorg HDI of een Instelling voor Psychosociale Oncologie (IPSO). Naast klachten van vermoeidheid, angst en depressie, werden de volgende risico- en beschermende factoren meegenomen in de netwerkanalyse: lichamelijke klachten, sociaal functioneren, ideeën over de ziekte, aanpassen van doelen en steun van de partner.
Belangrijkste risicofactoren en beschermende factoren
Uit de resultaten blijken de klachten ‘somberheid’ en ‘verlies van plezier’ sterk verbonden te zijn met andere klachten en risico- en beschermende factoren. De risicofactoren ‘hulpeloosheid’ en ‘lichamelijke klachten’ hingen het sterkst samen met de klacht ‘vermoeidheid’. Acceptatie van de ziekte is de belangrijkste beschermende factor voor klachten als angst, vermoeidheid en somberheid. Acceptatie leek een brug te vormen tussen factoren die minder centraal staan (aanpassen van doel, partnersteun) en de klachten.
Vervolgonderzoek
In het genoemde onderzoek is gekeken naar het netwerk van een groep mensen. In vervolgonderzoek kan worden onderzocht welke risico- en beschermende factoren een rol spelen bij de klachten van een individuele patiënt. Welke klachten en/of factoren hebben veel invloed op de rest van de klachten en factoren in het netwerk? Onderzoekers van het HDI verwachten dat zorg efficiënter en persoonlijker wordt door behandeling te richten op deze centrale klachten. Momenteel wordt in het
REFINE project onderzocht of de netwerkbenadering bijdraagt aan meer gepersonaliseerde zorg voor mensen met ernstige vermoeidheidsklachten bij en na kanker.
